Teoria motywacji sprowadza go do rozwoju popędów i potrzeb. Ich zmiany ilościowe i jakościowe doprowadzają do pojawienia się motywów wtórnych w postaci potrzeb psychologicznych, społecznych, estetycznych etycznych i in. K. Obuchowski za istotny przejaw rozwoju uznaje dojrzewanie motywacji i przemianę zasady jej funkcjonowania z emocjonalnej w realistyczną. Teoria ról ujmuje osobowe dojrzewanie w kategoriach przyswajania sobie przez dziecko zespołu wymagań i wzorów postępowania wiązanych z określoną rolą społeczną, głównie seksualną i zawodową. K. Lewin opisuje przemiany rozwojowe jako wzrost liczby systemów, potrzeb, cech, motywów, percepcji w wewnętrznej przestrzeni życiowej, poszerzanie się jej wymiarów czasowych, ustalanie się granic między sferami centralną i peryferyczną. Teoria uczenia się mówi o nabywaniu coraz szerszego repertuaru reakcji, tworzeniu się związków między bodźcami a reakcjami, powstawaniu struktur wewnętrznych w postaci nawyków. W. Allport za istotny przejaw rozwoju uznaje postępującą stopniowo ich integrację. Osobowość wyłania się jako najwyższa forma integracji nawyków. Dla teorii poznawczych rozwój osobowości to postępująca strukturalizacja wewnętrznego świata, zgodna z prawami rozwoju poznania. Jego istotą jest logiczna organizacja poznania i uczuć a ich szczytem — moralnością. Ey opisuje rozwój osobowości jako proces wewnętrznej konstrukcji świata i siebie oraz obiektywizacji „ja” dla siebie samego i dla innych. H. Wallon stoi na stanowisku, że rozwój to proces całościowych przemian w obrębie zasad funkcjonowania wewnętrznego i społecznego. T. S. Sarbin rozważa rozwój osobowości jako proces tworzenia się hierarchicznego systemu ognisk na coraz wyższych poziomach, na których czynności „ja” mają zupełnie inny charakter (zasadę wyodrębnienia, funkcję, siłę, zakres). K. Dąbrowski za znamienny przejaw osobowego rozwoju uznaje tworzenie się ośrodka dyspozycyjno kierowniczego i ideału osobowego w procesie dezintegracji pozytywnej oraz wtórnej integracji całości.
