Okres między 1 a 3 rokiem życia zaznacza się przede wszystkim opanowaniem przestrzeni (dzięki szybkiemu rozwojowi sprawności lokomocyjnej) i pojawieniem się możliwości aktywnej komunikacji z otoczeniem (związanej z rozwojem mowy). Opisuje się go jako czas intensywnego rozwoju spostrzeżeń, zdobywania zróżnicowanych doświadczeń w kontakcie ze światem przedmiotów, aktywnego badania rzeczywistości i prób jej modyfikacji. Dziecko staje się zdolne do dłuższych ciągów spostrzeżeń, wytwarza proste, nie powiązane schematy percepcyjno-poznaw- cze dotyczące rzeczywistości zewnętrznej. Nie dysponuje przy tym jeszcze pojęciami pozwalającymi porządkować otaczającą rzeczywistość, tworzy zaledwie pierwsze synkrety. Interakcje dziecka w tym okresie to przede wszystkim wzajemne kontakty z najbliższą rodziną. Dorośli stają się istotnymi partnerami zabaw, źródłem inicjatywy, nakazów i zakazów. Niekontrolowana, impulsywna aktywność sensoryczno-motoryczna zostaje częściowo podporządkowana wymaganiom i bezpośrednim celom zabawy. Te ostatnie mają w dużej mierze charakter eksperymentów poznawczych i ćwiczeń ruchowych. Dziecko rozwija nieco dłuższe ciągi zabawowe. Uczy się społecznie akceptowanych form zachowań. Jego reakcje wobec różnych osób i otaczających przedmiotów stają się zróżnicowane. Obserwuje się wrażliwość na uczuciowe komponenty sytuacji. Zaznaczają się początki odróżniania zachowań osób od nich samych. Pojawia się zdolność uczuciowego odzwierciedlania złożonych sytuacji społecznych. Stałość własnej osoby pośród zmieniających się przedmiotów sprzyja wyodrębnieniu siebie z otoczenia. Dziecko jest w tym okresie amoralne, nie posiada jeszcze pojęć dobra i zła, choć już ok. drugiego roku życia orientuje się, co jest nazywane dobrym, a co złym przez rodziców. Poprzez kary i nagrody, przez nich stosowane, uczy się pierwszych ocen wartościujących. Naszkicowane tu zaledwie przemiany nie są podobnie jak cechy pierwszego roku istnienia dziecka interpretowane jednakowo. Mimo zasadniczej zgodności opisu zachowania dziecka w tym okresie teoretycy rozwoju osobowości traktują to zachowanie jako przejaw zupełnie nieporównywalnych procesów.
