Lata 3 do 6 są zgodnie oceniane jako okres szczególnie ważny dla rozwoju osobowości dziecięcej. Z punktu widzenia sytuacji zewnętrznej jest to czas pozostawania nadal pod wpływem środowiska rodzinnego; ze względu na dojrzewanie funkcji psychicznych okres rozwoju funkcji symbolicznej, rozumienia i chętnego posługiwania się symbolami, skłonności do fantazjowania, zwrócenia ku wnętrzu i symbolicznemu znaczeniu przedmiotów czynności. Dominującą aktywnością staje się zabawa, w toku której dziecko uczy się dalszych różnicowań,«rozwija wyobraźnię, tworzy powierzchowne pojęcia potoczne dotyczące własności użytkowych przedmiotów. Pojawiają się początki myślenia przyczynowo skutkowego, pierwsze próby wnioskowania, początki konkretnego myślenia logicznego, zdolność do antycypacji skutków własnych działań. Dziecko jest jednak nadal niezdolne do rozumienia punktu widzenia innych osób, niewrażliwe na sprzeczności; jego myślenie zaś statyczne i bardziej intuicyjne niż logiczne. Brak logicznej kontroli myślenia. Zachowanie dziecka w tym okresie pozostaje pod znakiem niedawno odkrytego „ja”, zdolnego do aktów chcenia, odrębnego od oczekiwań rodziców. Impulsywna popędliwość dziecka (niezdolnego jeszcze do reakcji odroczonych), egocentryzm sprawiają, że nowo odkryte „ja” dziecka staje w silnej opozycji do otoczenia. Dochodzi do ostrego kryzysu wymagań rodziców z automatycznie wyrażaną wolą dziecka. Daje on początek rozwojowi wyższych form zachowań. Obserwuje się intensywny rozwój uczuciowości dziecka, dążenie do identyfikacji z rodzicami, wzrastającą wrażliwość na wartość osób i ich stosunek do dziecka, potrzebę przywiązania i życzliwości. Dziecko pod ich wpływem staje się zdolne do drobnych wyrzeczeń, do zwłoki i modyfikacji własnych zachowań. Dla podtrzymania dobrych stosunków z rodzicami stopniowo rezygnuje z zaznaczania swojej woli. Dąży do identyfikacji, imituje zachowania rodziców, naśladuje role zgodne z płcią. Staje się zdolne do poczucia winy, którego natężenie
pozostaje jednak jeszcze ściśle uzależnione od wielkości kary. Pojawiają się pierwsze uczucia moralne o charakterze heteronomicznym. Oceny dziecięce cechuje realizm moralny. Podkreśla się, iż swoje „ja” dziecko formuje na wzór „ja” rodzicielskiego. Pod koniec tego okresu ujawnia możliwości pewnego wiązania impresji osób dorosłych dotyczących jego osoby. Z nich tworzą się pierwociny obrazu „ja”.
