Zasadniczy okres jej formowania się to, według Z. Freuda i innych, wczesne dzieciństwo. Właśnie w pięciu pierwszych latach życia osobowość tworzy się całkowicie. Zasadnicze zręby tej wczesnej formacji zachowują się do końca życia jednostki. Na tym stanowisku stoją tacy autorzy, jak E. H. Erikson, R. A. Spitz, A. H. Maslow, O. H. Mowrer, J. Piaget i in. Odmienny sposób widzenia problemu prezentują autorzy teorii cech i teorii typów sprowadzający strukturę osobowości do kilku zasadniczych wymiarów. Większość z nich jest zdania, że osobowość kształtuje się stopniowo w miarę dojrzewania, ale zaznaczające się już we wczesnych fazach rozwoju różnice indywidualne całkowicie odpowiadają za jej przyszły kształt. Dla jednych są one przy tym stosunkowo wieloznacznymi zadatkami, dla innych czynnikami determinującymi ramy, w których może się ona rozwijać, ściśle wyznaczającymi kierunek tego rozwoju. Ostatnie stanowisko głosi, że wprawdzie osobowość zaczyna się formować we wczesnym dzieciństwie, ale proces ten trwa całe życie. Ani zadatki wrodzone, ani wczesne doświadczenia nie przesądzają ostatecznego kształtu osobowości (choć obserwować można pewną ciągłość rozwoju i pewien stopień determiniz- mu). Zwolennicy teorii o rozwoju osobowości w ciągu całego życia jednostki wyrażają pogląd, iż zawsze zachowuje ona pewną autonomię w stosunku do przeszłości i do tego, co wrodzone (por. teoria funkcjonalnej autonomii motywów G. W. Allporta — str. 69, 79—81). Niektórzy z nich wręcz sądzą, że kształt osobowości wyznacza nie tyle przeszłość, co sytuacje aktualne człowieka (np. teoria ról społecznych), a nawet rodzaj jego ukierunkowania ku przyszłości (por. H. Ey — str. 92—93, W. Łukaszewski—str. 84— 87). A zatem osobowość rozwija się we wszystkich okresach życia zależnie od sytuacji aktualnej i celów życiowych, ku którym jednostka jest skierowania.