Z punktu widzenia „ja” dziecka oznacza on wejście w centralny nurt jego życia

Warto przy tym zaznaczyć, iż stadialność rozwoju nie sugeruje konieczności jego kryzysowego przebiegu. Przejście z jednego etapu rozwojowego na drugi to z samej swej istoty przełom. Z punktu widzenia „ja” dziecka oznacza on wejście w centralny nurt jego życia nowych danych orientacyjnych, nowych celów i nowych zasad rozwiązywania konfliktów. Wydaje się jednak, iż nawet tak istotne przemiany wcale nie muszą wywołać ostrego kryzysu. Automatyczne wiązanie kolejnych etapów rozwojowych z kryzysami jest nieuzasadnione. Całość zebranych przez nas informacji zdaje się jednak wskazywać na fakt, iż pewne właściwości obiektywne niektórych faz rozwoju mogą doprowadzać do ostrych konfliktów z otoczeniem. Należą do nich przede wszystkim faza IV i VII, a więc okres między 3—5 r. ż. oraz lata 12—18. Pierwsza z tych faz bywa zazwyczaj czasem silnego konfliktu z otoczeniem ze względu na intensywne egzekwowanie własnej autonomii przez dziecko przy nie- wytworzeniu jeszcze struktur czyniących je wrażliwym na potrzeby innych i obiektywne konieczności. Kryzys ten zaznacza się tym ostrzej, im głębsze jest niezrozumienie dziecka przez otoczenie i mniejsze jego umiejętności pedagogiczne. Faza VII przynosi ze sobą kolejne zaostrzenie stosunków ze światem zewnętrznym ze względu na fakt przewartościowywania zjawisk i eksterioryzacji wewnętrznego rozbicia przybierającej postać atakowania najbliższego otoczenia. Nieumiejętna jego reakcja może doprowadzić do ostrego konfliktu. Przemiany pozostałych okresów są znacznie mniej kłopotliwe dla otoczenia, a zatem mniej kryzysowe. Faza V bywa przy tym szczególnie korzystna z jego punktu widzenia, VI zaś może być odbierana jako trudna tylko w przypadkach zderzenia się obiektywizmu dziecka z wyjątkowo despotycznym uzależniającym autorytetem. Przechodzenie z jednego etapu rozwoju na drugi różnie się przy tym zaznacza u dziewcząt i u chłopców. Istnieją dane poz- walające sformułować twierdzenie, iż podczas gdy u chłopców wyraźnie występują problemy faz III i VI, u dziewcząt pełniej zarysowuje się charakterystyczny obraz faz II i V. Specyficzne dla obu płci cechy dominujących faz wywierają istotny wpływ na nasilenie i czas trwania przejawów faz pozostałych. Rozwój poszczególnych faz podlega dodatkowo dużemu zróżnicowaniu indywidualnemu (patrz część trzecia).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *