Z początkowego nastawienia na spostrzeganie tylko przedmiotów zewnętrznych najbliższego otoczenia wyłania się wraz z odkrywaniem własnej odrębności i rozwojem myślenia abstrakcyjnego zdolność do introspekcji. Dziecko pojawia się samo dla siebie jako obiekt spostrzegania, staje się zdolne do samoanalizy oraz refleksji nad sobą i swoimi przeżyciami. Dzięki ekspansywności potrzeby poznawczej rodzi się dążenie do ogarnięcia całej rzeczywistości (ekspansja wszerz) oraz wartościowania wszystkiego łącznie z sobą samym. Wzrastający zasób pojęć abstrakcyjnych, wiedzy, ustalanie się trwałych punktów odniesienia, zrównoważenie emocjonalne sprzyjają rozwojowi sposobów zaspokajania tak wyłonionej potrzeby sensu życia. Odbywa się ono początkowo dzięki procesom identyfikacji, tj. szukania gotowych wzorców osobowych w swoim otoczeniu i psychicznego utożsamiania się z nimi. Z czasem analiza doświadczeń doprowadza do pierwszych syntez i koncepcji sensu życia w ogóle aż do ukonkretnienia go w odniesieniu do własnej działalności i ustalenia kierunku działania. Wszystko to pozwala na uwolnienie się od mechanizmu emocjonalnych nastawień i zakorzenienie w realnej rzeczywistości, na przejście do dojrzałości osobowe.