Nieco inną odmianę koncepcji osobowej struktury stanowi ujmowanie jej w kategoriach nie tyle cech, ile pewnych indywidualnych nabywanych struktur będących produktem rozwoju. Struktury te bywają opisywane różnie. Zdaniem jednych autorów są to przede wszystkim wyuczone reakcje i schematy działania w postaci nawyków. J. B. Wat- son tak właśnie definiuje osobowość. Nie jest ona niczym innym, jak sumą nawyków, sumą nawykowych odpowiedzi. Pewne pokrewieństwo z takim widzeniem składników osobowości wykazują teorie, według których strukturę osobowości wypełnia całość przyswojonych ról. Rola bywa przy tym rozumiana jako zespół wymagań (norm, oczekiwań), które pochodzą ze struktury społecznej (A. Huxley ), bądź jako zespół działań, które jednostka realizuje zależnie od swego miejsca w tej strukturze (E. R. Guthrie). Innym rodzajem struktur uznawanych za konstytutywne dla osobowości są motywy. Klasycznym sposobem takiego ujęcia osobowej struktury jest określenie jej przez H. A. Murraya jako sytemu dążeń, a ściślej jednolitego, stałego, logicznego systemu czasowego powiązanego przez ciągłość potrzeb, sposobów ich realizacji i obiektów służących zaspokojeniu. Osobowość nie jest więc niczym innym jak indywidualną strukturą dążeń. Motywacja stanowi źródło i centralny problem osobowości (J.W. Atkmson, D. C. McClelland, E. W. Lowell).