Wyraźnie zaznaczają się tu dwie odrębne fazy, pierwsza trwająca mniej więcej przez lata 3 do 5 i druga rozpoczynająca się ok. piątego roku życia, a przedłużająca się jeszcze na pierwsze lata wieku szkolnego. Wiek 3 5 lat jest bez wątpienia czasem pełnej manifestacji dziecięcej osobowości. Do tej pory zachowanie dziecka było wyznaczane przede wszystkim przez wzajemną […]

Prowadzący do rozwoju superego, etap zwycięstwa zasady realności i ustalenia się prawidłowej identyfikacji z płcią (Z. Freud), wiek tworzenia się „ja — idealnego” i rozwoju superego (R. A. Spitz). Mówi się o ustalaniu się poczucia winy (E. H. Erikson), dominacji introwersji (C. G. Jung), rozwoju ekspansji kontrolowanej, ustalaniu się ośrodka wyboru i zespołu elementów wybieranych […]

Lata 3 do 6 są zgodnie oceniane jako okres szczególnie ważny dla rozwoju osobowości dziecięcej. Z punktu widzenia sytuacji zewnętrznej jest to czas pozostawania nadal pod wpływem środowiska rodzinnego; ze względu na dojrzewanie funkcji psychicznych okres rozwoju funkcji symbolicznej, rozumienia i chętnego posługiwania się symbolami, skłonności do fantazjowania, zwrócenia ku wnętrzu i symbolicznemu znaczeniu przedmiotów czynności. […]

Wydaje się, iż jest to zdecydowanie nowy etap rozwojowy. Jego punkt wyjścia stanowi rozbicie dotychczasowej symbioty- cznej jedności z matką przynoszące w konsekwencji dezintegrację niemowlęcej osobowości pierwotnej. Między zaspokajającą obecność matki a empatyczno fizjologiczne „ja” dziecka wchodzi ostro fakt wzrastającej dojrzałości układu nerwowego, uzyskania nowych możliwości poznawczo-motorycznych zwiększających gwałtownie zapotrzebowanie na stymulację i aktywność. Skłania […]

Okres między 1 a 3 rokiem życia zaznacza się przede wszystkim opanowaniem przestrzeni (dzięki szybkiemu rozwojowi sprawności lokomocyjnej) i pojawieniem się możliwości aktywnej komunikacji z otoczeniem (związanej z rozwojem mowy). Opisuje się go jako czas intensywnego rozwoju spostrzeżeń, zdobywania zróżnicowanych doświadczeń w kontakcie ze światem przedmiotów, aktywnego badania rzeczywistości i prób jej modyfikacji. Dziecko staje […]

Jesteśmy skłonni uznać, iż tylko początkowe miesiące stanowią okres funkcjonowania niemal niczym nie modyfikowanych mechanizmów biologicznych potrzeb i ogólnego, zmieniającego się w czasie, stanu aktywacji. Bardzo wcześnie bowiem tworzą się podwaliny wyższych form regulacji. Wykształcanie się systemu związków warunkowych w kontakcie ze światem zewnętrznym szybko doprowadza do zróżnicowania reakcji emocjonalno-popędowych i wytworzenia pierwszych złożonych struktur organizujących […]

Istnieją jednak dane wskazujące na to, że już w pierwszym roku życia dziecka zachodzą w jego funkcjonowaniu zasadnicze zmiany. Jedni sprowadzają je do wyłaniania się (D. W. Winnicott) i doskonalenia funkcji prostych: zmysłów, instynktów, motoryki, emocji (empatii), inni do utrwalania się odruchów (G. W. Allport), jeszcze inni do formowania się prostych i nie powiązanych schematów […]

Około 5 miesiąca obserwować można reakcję orientacyjną na rówieśników traktowanych jako przedmiot. Stopniowo zaznacza się także elementarna regulacja zachowania. Dziecko staje się zdolne do jednomotywowych krótkotrwałych aktów woli, do przeżywania uczuć porażki i znoszenia niewielkich ograniczeń. Pod koniec tego okresu zaczyna wyodrębniać swoje ciało z otoczenia. Jak więc widzimy, pierwszy rok życia stanowi okres olbrzymich przemian, […]