Pierwszy rok życia dziecka uważa się dość powszechnie za okres, w którym żyje ono bardziej jako organizm biologiczny niż osobowość. Jest to okres, w którym aktywność dziecka regulują wrodzone tendencje instynktowo-emocjonalne i tworzący się stopniowo system odruchów służących ich zaspokojeniu. Dziecko funkcjonuje według zasad redukcji napięcia, nie toleruje zwłoki. Świat zewnętrzny jest chaotyczny, bez regularności […]

Osobowość rozumiana zgodnie z naszą definicją stanowi postać znajdującą się w stanie ciągłego stawania się i fundamentalnych przemian. Ma wymiar czasowy, rozciąga jący się na całe życie jednostki. Nigdy nie będąc ostateczną jest jednak zawsze osobowością jako taką ze względu na strukturę funkcję. Początek jej istnienia łączy się ściśle z faktem pojawię nią się osobowego […]

Jak więc zauważamy, niezależnie od różnic poglądów na temat zakresu zmian dokonujących się w ciągu życia jednostki, istnieje dość powszechne przekonanie o tym, że osobowość zaznacza się w jakiś sposób już we wczesnym dzieciństwie. Nadal pozostają jednak otwarte pytania: Czy jest to rzeczywiście osobowość i w jakim sensie osobowość? Czy można uchwycić moment jej narodzin? […]

Zasadniczy okres jej formowania się to, według Z. Freuda i innych, wczesne dzieciństwo. Właśnie w pięciu pierwszych latach życia osobowość tworzy się całkowicie. Zasadnicze zręby tej wczesnej formacji zachowują się do końca życia jednostki. Na tym stanowisku stoją tacy autorzy, jak E. H. Erikson, R. A. Spitz, A. H. Maslow, O. H. Mowrer, J. Piaget […]

Jak już wspominaliśmy, istnieje wśród psychologów charakterystyczna niechęć do posługiwania się pojęciem „osobowość” w odniesieniu do dziecka. Niejasność pojęcia „osobowość”, trudność ustalenia jednoznacznych kryteriów opisowych, trudność empirycznego uchwycenia jej początku — wszystko to nie sprzyja swobodnemu wypowiadaniu się na temat osobowości dziecięcej. Nie oznacza to jednak, iż istnieje powszechna zgodność co do faktu, iż o […]

Warto przy tym zaznaczyć, iż stadialność rozwoju nie sugeruje konieczności jego kryzysowego przebiegu. Przejście z jednego etapu rozwojowego na drugi to z samej swej istoty przełom. Z punktu widzenia „ja” dziecka oznacza on wejście w centralny nurt jego życia nowych danych orientacyjnych, nowych celów i nowych zasad rozwiązywania konfliktów. Wydaje się jednak, iż nawet tak […]

W normalnych warunkach jak już zaznaczyliśmy można mówić o charakterze fazowym procesu rozwojowego. Istnieją podstawy do wyodrębnienia w nim wyraźnych stadiów, w których jednostka, wykorzystując świeżo zdobyte możliwości, przechodzi na nowy sposób regulacji swoich stosunków ze światem wewnętrznym i zewnętrznym. Zgodnie z naszą definicją osobowości i przedstawionym już rozumieniem istoty osobowego rozwoju proponujemy uznać za zasadnicze […]

Przebieg procesu rozwoju osobowości podlega zarówno powszechnym prawom, jak i indywidualnemu zróżnicowaniu. Indywidualizacja, jakkolwiek odbywa się w ramach powszechnie obowiązujących praw, jest tu jednak daleko bardziej zaznaczona niż w innych zakresach rozwoju. Rozwój osobowości zdaje się przebiegać etapowo. Główne stadia rozwoju osobowości zaznaczają się zawsze w tej samej kolejności, nie oznacza to jednak, iż wszystkie jednostki […]